ឆ្នាំ ១៨០២ រាជ្ជកាលង្វៀនត្រូវបានបង្កើតឡើង ហើយបានបង្កើតស្ថាប័នគ្រប់គ្រងទឹកដីបង្រួបបង្រួមពីជើងទៅត្បូង។ ដំបូងឡើយ តំបន់ដីភូមិភាគខាងត្បូងត្រូវបានចែកចេញជាទីរួមស្រុកក្រោមឱវ៉ាទស្រុកយ៉ាឌិញដោយផ្ទាល់[1] (ស្ថិតក្នុងទីរួមស្រុកបៀនហ្វា។ ភៀនអាន (ក្រោយមកប្តូរជាយ៉ាឌិញ)។ឌិញទឿង។វិញថាញ (រួមមានវិញឡុងនិងអានយ៉ាង)។ និងហាទៀន)។.
នៅតំបន់ដីភាគខាងត្បូងនៅពេលនោះ ផ្លូវទឹកនៅតែជាផ្លូវដឹកជញ្ជូនដ៏សំខាន់ ជាគោលបម្រើរាល់សកម្មភាពចាប់តាំងពីការប្រជុំជីវភាពរបស់ប្រជាជន រហូតដល់ការការពារជាតិ យោធា និងការទូត។ ប្រព័ន្ធផ្លូវទឹកគឺជាកត្តាចាំបាច់ក្នុងការបង្កើតទីតាំងភូមិសាស្ត្រ នៃតំបន់ព្រំដែនភាគនិរតីជាមួយនឹងមជ្ឈមណ្ឌលការពារ -សេដ្ឋកិច្ចដូចជា៖ ហាទៀន ចូវដុក តាន់ចូវ ហុងងឺ ថុងប៊ិញ ក្វាងហ្វា។
ដោយផ្អែកលើលក្ខណៈធម្មជាតិ និងលក្ខណៈប្រជាជន សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមភាគខាងត្បូងនាពេលនោះ រាជ្ជកាលង្វៀនបានយល់ច្បាស់ពីតួនាទីដ៏សំខាន់នៃទីតាំងដែលនៅជាប់នឹងដែនដី និងដែនទឹករបស់ចាន់ឡាប(កម្ពុជា)និងសៀម(ថៃ)។
អំពីយុទ្ធសាស្ត្រ រាជកាលង្វៀនបានកំណត់ថា៖ “បន្ទាយយ៉ាឌិញជាព្រំដែនជិត ចូវដុកព្រំប្រទល់ថ្មី ជាព្រំដែនឆ្ងាយ ហាទៀនជាជាយដែនតំបន់ព្រៃភ្នំ”។ក្នុងនោះ ចូវដុក និងហាទៀន បានចាត់ទុកជាមជ្ឈមណ្ឌលបញ្ជាការការពារជាតិដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់ព្រំដែនភាគនិរតីទាំងមូលនៃប្រទេស។
ដូច្នេះ នៅពេលតែងតាំងលោក ង្វៀនវ៉ាន់ថ្វយ ឲ្យកាន់តំណែងអភិបាលទីរួមស្រុកវិញថាញ ក្នុងឆ្នាំ ១៨១៧ ស្តេច យ៉ាឡុង បានផ្តែផ្តាំដោយប្រយ័ត្នប្រយែងថា៖ “ទីរួមស្រុកវិញថាញ ដីជាប់ព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជា ប្រការសំខាន់ក្នុងការគ្រប់គ្រងគឺធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីប្រទេសមានសន្តិភាពនិងបរទេសគោរព”។
សារៈសំខាន់នៃតំបន់ព្រំដែនចូវដុក - ហាទៀន ទាមទារនូវធនធានដ៏ធំដើម្បីអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍន៍។ ប្រកានេះកាន់តែជំរុញឲ្យរាជ្ជកាលង្វៀនស្វែងរកដំណោះស្រាយដោះស្រាយ។ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនៃរាជ្ជកាលយ៉ាឡុង ទោះបីជាការងាររានដី និងបង្កើតភូមិនៅលើតំបន់ភាគខាងត្បូងត្រូវបានជំរុញខ្លាំងក្លាក៏ដោយ ក៏តំបន់ដីដ៏ធំល្វឹងល្វើយនៅតំបន់ ចតុកោណឡុងស្វៀន នៅតែទុកទំនេរនៅឡើយ។
បញ្ហាបង្ហូរទឹកលិចលាងជាតិជូរនៅតំបន់នេះបានក្លាយជារឿងបន្ទាន់។ ទន្ទឹមនឹងនោះ តម្រូវការតភ្ជាប់មជ្ឈមណ្ឌលឆ្នេរសមុទ្រភាគនិរតីពីឡុងស្វៀន (កាម៉ៅ) រ៉ាច់យ៉ា ហាទៀន ជាមួយមជ្ឈមណ្ឌលទន្លេគឺវឡុង មីថ យ៉ាឌិញ អំពីវិស័យការពារជាតិ ដឹកជញ្ជូន និងពាណិជ្ជកម្មតាមផ្លវទឹកក៏ជារឿងបន្ទាន់ខ្លាំងដែរ។
ផ្អែកតាមគំនិតការពាររបស់បុព្វបុរស ស្តេចយ៉ាឡុង ក៏បានបង្ហាញពីរបកគំហើញដ៏រឹងមាំនៅពេលដែលព្រះអង្គចង់ជីកព្រែកស្របទៅនឹងផ្លូវព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជា តភ្ជាប់ចូវដុក - ហាទៀន ដើម្បីបម្រើបុព្វហេតុការពារជាតិ និងបង្កើនធនធានសម្រាប់តំបន់ដី “ព្រំដែនថ្មី”។
នៅឆ្នាំ ១៨១៦រាជ្ជកាលង្វៀនក៏បានយល់ឃើញថា ចូវដុកជាកន្លែងសំខាន់នៅព្រំដែនដែរ ម្លោះហើយចង់បង្កើតប៉មដ៏ធំមួយដើម្បីការពារ។ ដូច្នេះ ស្តេចយ៉ាឡុងបានបញ្ជាឲ្យឧត្តមសេនីយ៍រងនៃកងទ័ពឆ្វេង លោក ង្វៀនវ៉ាន់ស្វឺន អភិបាលទីរួមស្រុក វិញថាញ លូភឿកទឿងជាមួយនឹងង្វៀនឌឹកស៊ី ត្រួតពិនិត្យការសាងសង់បន្ទាយចូវដុក ដើម្បីការពារ ហាទៀន និងឆ្លើយតបទៅនឹងភ្នំពេញ។ ក្នុងគមនាការសាងសង់បន្ទាយ រាជ្ជកាលង្វៀនបានបញ្ជាឲ្យ លូភឿកទឿង និងង្វៀនឌឹកស៊ី វាស់វែង រូបរាងដី និងគូសផែនទីដីថ្វាយស្តេច។
បន្ទាប់ពីមើលផែនទីហើយ ស្តេចយ៉ាឡុង បានប្រាប់ដល់ពួកមន្ត្រីថា៖ “ដីនេះឥឡូវបានបើកផ្លូវទន្លេទៅត្រង់ដល់ហាទៀន ធ្វើស្រែចំការ និងធ្វើជំនួញនឹងទទួលផលទាំងអស់។ក្រោយមកមានប្រជាជនច្រើនកុះករ ដីបើកទូលំទូលាយ អាចក្លាយជាទីរួមស្រុកធំមួយ”។ អាចមើលឃើញថាគំនិតជីកព្រែកវិញតេ បានចាប់ផ្តើមយ៉ាងច្បាស់បំផុតនៅពេលនេះ។
បន្ទាប់ពីពេលព្រែកថ្វយហា បានបង្កើតឡើង ស្តេច យ៉ាឡុង ឃើញថា ដល់ពេលត្រូវជីកផ្លូវទឹកតភ្ជាប់ ចូវដុកជាមួយហាទៀន។ អ្នកដែលបានស្តេចយ៉ាងឡុង “ជ្រើសរើសផ្ញើមាស” ប្រគល់ភារកិច្ចសំខាន់ៗនោះគ្មាននរណាក្រៅពីអភិបាលទីរួមស្រុក ង្វៀនវ៉ាន់ថ្វយនេះទេ។ នៅដើមឆ្នាំ ១៨១៩ រាជ្ជកាលង្វៀនបានចុះមកបញ្ចុះបញ្ចូល ម៉ាកកុងយូ ឲ្យពិចារណា និងវាស់វែងពីហាទៀន ទៅដល់ព្រែកចូវដុក រួចហើយគូរផែនទីថ្វាយស្តេច។
នៅខែកញ្ញា ឆាំ្នថោះ(១៨១៩) ស្តេចយ៉ាឡុង បានបញ្ជាឲ្យអភិបាលទីរួមស្រុកវិញថាញ ង្វៀនវ៉ាន់ថ្វយ ជាអ្នកដឹកនាំការងារ ជីកព្រែកពីចូវដុកទៅហាទៀន។ មុនពេលចេញបញ្ជាទៅអភិបាលក្រុងយ៉ាឌិញ និងអភិបាលទីរួមស្រុកវិញថាញ គឺលោក ង្វៀនវ៉ាន់ថ្វយ បានត្រៀមពិធីបើកការដ្ឋានសាងសង់រួចទៅហើយ ស្តេចយ៉ាឡុង បានចេញសេចក្តីប្រកាសមួយដល់ប្រជាជនវិញថាញ ដូចខាងក្រោម៖ “ជីកព្រែកនេះគឺជាការងារដ៏លំបាកបំផុត។ ផែនការរដ្ឋ និងផែនការព្រំដែនមិនមែនជាការទំនាក់ទំនងតូចតាចនោះទេ។ ទោះបីជាមានការលំបាកសម្រាប់អ្នកសព្វថ្ងៃក៏ដោយ តែវាមានប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សគ្រប់ជំនាន់។ ដូច្នេះហើយចូរប្រាប់គ្នាកុំខ្លាចការលំបាក”។
បន្ទាប់មក ស្តេចយ៉ាឡុង បានចេញព្រះរាជក្រឹត្យមួយទៅកាន់ស្តេចកម្ពុជាថា “ប្រទេសរបស់អ្នកមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងទីរួមស្រុកវិញថាញ។ឥឡូវនេះជីកព្រែកនេះមិនត្រឹមតែផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជនវៀតណាមប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសរបស់អ្នកយ៉ាងធំធេងផងដែរ។ព្រះមហាក្សត្រគួរតែប្រជុំជាមួយប្រជារាស្ត្រហើយប្រកាសប្រាប់ពួកគេថាលំបាកតែម្តង តែស្រាកស្រាន្តជារៀងរហូត ធ្វើឲ្យប្រជាជនសប្បាយចិត្តក្នុងការងារ និងឆាប់បានជោគជ័យ។បើមន្ត្រីនិងថ្នាក់ក្រោមណាមិនស្តាប់បញ្ជានឹងត្រូវមន្ត្រីដាក់ទណ្ទកម្មតាមច្បាប់យោធា”។
អាចមើលឃើញថា ជាង ២០០ ឆ្នាំមុន ជាមួយនឹងចក្ខុវិស័យជាយុទ្ធសាស្ត្រ រាជ្ជកាលង្វៀន ដឹកនាំដោយស្តេចយ៉ាឡុង បានត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់មធ្យោបាយរក្សាប្រទេសនិងសុខសន្តិភាពប្រជាជននៅតំបន់ភាគនិរតីដាច់ស្រយាល។ គោលការណ៍នេះបានបង្កើតឡើងជាសំណង់ដ៏អស្ចារ្យបំផុតនៅវៀតណាម នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ១៩ -ព្រែកជីកវិញតេ។
ដកស្រង់ចេញពី “គម្រោងឃោសនាសម្រាប់ខួបលើកទី ២០០ បញ្ចប់ព្រែកវិញតេ (១៨២៤ - ២០២៤) និងរម្លឹកខួបលើកទី ១៩៨ឆាំ្នថ្ងៃមរណភាពរបស់លោកយាយ ចូវធីតេ (១៨២៦ - ២០២៤)”
ប្រភព៖ tuyen Giaoangiang.vn
ប្រែ៖ ណារីពៅ
