Bảo tồn nghề dệt thổ cẩm đồng bào dân tộc thiểu số Khmer xã Văn Giáo

Để có được sản phẩm dệt thổ cẩm chất lượng phải trải qua nhiều công đoạn, đòi hỏi sự khóe léo của người thợ 

Dấu hiệu phục hồi

Nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc thiểu số Khmer xã Văn Giáo có từ xa xưa. Sản phẩm làm ra để may trang phục cho sư sãi ở chùa và phục vụ đời sống cho người dân trong vùng. Từng có thời điểm, nghề dệt thổ cẩm tưởng chừng bị mai một. 

Năm 2000, Hợp tác xã Dệt thổ cẩm Văn Giáo ra đời với sự tham gia của 71 hộ, 126 xã viên. Năm 2006, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh An Giang xây dựng và bảo hộ nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm “Lụa thổ cẩm Văn Giáo”. Đến năm 2007, nghề dệt thổ cẩm xã Văn Giáo được UBND tỉnh công nhận làng nghề tiểu thủ công nghiệp truyền thống. Đầu năm 2023, sản phẩm dệt thổ cẩm được Hội đồng cấp tỉnh đánh giá và công nhận sản phẩm Sà Rông đạt chuẩn sản phẩm OCOP 3 sao. Hiện nay, làng dệt thổ cẩm Khmer Văn Giáo có 63 thành viên, trong đó có 2 Nghệ nhân làng nghề, 2 Thợ giỏi.

Những năm gần đây, nhằm bảo tồn và phát triển làng nghề dệt thổ cẩm, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ các xã viên trong làng nghề. Phó Chủ tịch UBND xã Văn Giáo Nguyễn Thị Bích Tuyền cho biết, địa phương đã triển khai thực hiện mô hình “Hỗ trợ mua nguyên liệu cho các hộ nghèo là xã viên làng dệt truyền thống thổ cẩm Khmer xã Văn Giáo”, với hình thức cho vay không tính lãi. Qua đó, đã hỗ trợ cho 25 hộ vay vốn với tổng số tiền 125 triệu đồng. Theo đánh giá, mô hình đã phát huy hiệu quả, thu hồi được vốn cho vay, từng bước nâng cao thu nhập cho xã viên. 

Ngoài ra, thực hiện Đề án giảm nghèo của UBND TX. Tịnh Biên, Hợp tác xã Dệt thổ cẩm Văn Giáo xã phối hợp cùng Ngân hàng Chính sách xã hội, giải ngân cho 8 xã viên có nhu cầu vay vốn mua nguyên liệu, làm mới khung dệt với số tiền 80 triệu đồng. Song song đó, từ năm 2018 đến nay, UBND xã Văn Giáo đã mở 4 lớp sơ cấp nghề, truyền nghề dệt thổ cẩm cho 120 phụ nữ là đồng bào dân tộc thiểu số Khmer. Qua đó, giúp bảo tồn, nâng cao tay nghề, cải tiến mẫu mã sản phẩm cho các thợ dệt. 

Hiện nay, sản phẩm dệt Thổ cẩm Khmer Văn Giáo ngoài việc tiêu thụ ở các tỉnh có đồng bào dân tộc thiểu số Khmer sinh sống, còn được xuất khẩu sang các nước như Thái Lan, Campuchia, Myanmar… Đồng thời, phục vụ khách du lịch trong và ngoài nước như: Châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia với thương hiệu Silk Khmer. Sản phẩm làm ra được tiêu thụ hết, không tồn đọng. Thu nhập của xã viên tương đối ổn định, giải quyết việc làm thường xuyên cho phụ nữ nghèo, cận nghèo dân tộc thiểu số Khmer. 

Bảo tồn, phát triển làng nghề

Là chủ cơ sở quy mô, đồng thời cũng là người truyền nghề cho nhiều lao động nữ tại địa phương, bà Néang Chanh Ty cho biết, để cho ra 1 sản phẩm hoàn chỉnh phải qua 5 công đoạn chính: nhuộm tơ, đem phơi nắng, làm bông, nhuộm sợi màu lần hai, đánh sợi và lâu nhất là khâu dệt. Sản phẩm chủ yếu là: Xà rông, khăn choàng cổ, các loại khác theo đặt hàng... “Ngày trước, để dệt thổ cẩm, người dân nơi đây phải trồng dâu, nuôi tằm, se tơ… Hiện nay, nguyên liệu tơ tằm được mua phần lớn từ các tỉnh. Loại tơ tằm đảm bảo cho thành phẩm có độ mềm, mịn, mát mẻ và sắc óng đẹp mắt” – bà Néang Chanh Ty chia sẻ.

Một điều khiến cho du khách, khách hàng trong, ngoài nước thích thú với thổ cẩm Văn Giáo là ở sự hài hòa giữa truyền thống và hiện đại trên từng họa tiết hoa văn, màu sắc của tấm vải dệt. Để tạo nên những hoa văn tinh tế, tơ sau khi “buộc bông” được nhuộm nhiều lần để ra màu ưng ý. Chỉ riêng khâu buộc chỉ để tạo hoa văn trên thổ cẩm đã mất từ 15-20 ngày.

Để bảo tồn và phát triển hoạt động làng nghề dệt thổ cẩm Khmer xã Văn Giáo, chính quyền địa phương sẽ tiếp tục đẩy mạnh đào tạo nghề, nhân rộng nghề truyền thống cho nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số Khmer. Trong đó, tập trung đào tạo cho hộ nghèo, hộ cận nghèo tham gia làng dệt thổ cẩm nhằm đảm bảo có việc làm ổn định, nâng cao đời sống. Bên cạnh đó, xã Văn Giáo sẽ từng bước hình thành cơ sở vật chất, trang thiết bị để phục vụ cho làng nghề.

Bên cạnh đó, xã Văn Giáo sẽ triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩn của làng nghề để phục vụ nhu cầu của khách du lịch và tạo thu nhập cho người dân... Đồng thời, đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá, giới thiệu sản phẩm làng nghề trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội… Từ đó, tạo động lực thúc đẩy phát triển làng nghề; tạo việc làm tại chỗ, thu nhập ổn định cho hộ nghèo, cận nghèo đồng bào dân tộc thiểu số Khmer…./.

Đặng Đức